Nova zapažanja 2024 YR4 provedena s vrlo velikim teleskopom Evropske južne opservatorije (ESO-ov VLT) i objektima širom sveta gotovo su isključila uticaj asteroida na našu planetu. Asteroid je pomno praćen u posljednjih nekoliko meseci jer su njegove šanse da udari u Zemlju 2032. porasle na oko 3%, što je najveća verovatnoća udara ikad postignuta za veliki asteroid. Nakon najnovijih zapažanja, izgledi za udar su pali na gotovo nulu.

Asteroid 2024 YR4, za koji se procenjuje da ima oko 40 do 90 metara u prečniku, otkriven je krajem decembra prošle godine na orbiti zbog koje bi se mogao sudariti sa Zemljom 22. decembra 2032. Zbog svoje veličine i verovatnoće udara, asteroid se brzo popeo na vrh Evropske svemirske agencije (ESA) s bilo kojim kataloškim rizikom od svih mogućih stena na Zemlji.

ESO-ov VLT je korišten za posmatranje 2024 YR4 sredinom januara, dajući astronomima ključne podatke koji su im potrebni da preciznije izračunaju njegovu orbitu. U kombinaciji s podacima iz drugih opservatorija, vrlo precizna merenja iz VLT-a poboljšala su naše znanje o orbiti asteroida, što je dovelo do verovatnoće udara koja prelazi 1% - ključnog praga za pokretanje ublažavanja katastrofe. Pokrenuto je više zapažanja i Međunarodna mreža za upozoravanje na asteroide objavila je obaveštenje o potencijalnom udaru asteroida, upozoravajući grupe planetarne odbrane, uključujući Savetodavnu grupu za planiranje svemirskih misija, o mogućem udaru.

Sa više teleskopa širom sveta koji posmatraju asteroid, a astronomi modeliraju njegovu orbitu, verovatnoća udara porasla je na oko 3% 18. februara, što je najveća verovatnoća udara ikada zabeležena za asteroid veći od 30 metara. Međutim, samo sljedećeg dana, nova zapažanja napravljena s ESO-ovim VLT-om prepolovila su rizik od udara.

Ovaj porast i pad verovatnoće udara asteroida sledi očekivani i razumljiv obrazac. Da bi znali gde će se asteroid nalaziti 2032. godine, astronomi ekstrapoliraju iz malog dela orbite koji je do sada izmeren. ESO astronom Olivier Hainaut pravi analogiju: „Zbog nesigurnosti, orbita asteroida je poput snopa baterijske lampe: postaje sve šira i šira i nejasnija u daljini. Kako više posmatramo, snop postaje oštriji i uži. Zemlja je postajala sve više osvetljena ovim snopom: povećavala se verovatnoća udara.”

Evolucija koridora rizika za asteroid 2024 YR4, koristeći podatke iz opservacija do 20. februara 2025. Svaka crvena tačka predstavlja moguću lokaciju asteroida 22. decembra 2032. Žuta tačka predstavlja lokaciju koja najbolje odgovara dostupnim zapažanjima. Kliknite ovdje za niz događaja i više detalja o ovom videu. kredit: ESA/Ured za planetarnu odbranu

Nova opservacija VLT-a, zajedno sa podacima iz drugih opservatorija, omogućila su astronomima da ograniče orbitu dovoljno da isključe udar sa Zemljom 2032. godine. „Uži snop se sada udaljava od Zemlje“, kaže Hainaut. U vreme pisanja ovog teksta, verovatnoća udara koju je prijavio ESA-in centar za koordinaciju objekata blizu Zemlje je oko 0,001% i asteroid više nije na vrhu ESA-ine liste rizika.

Kako se 2024 YR4 udaljava od Zemlje, postaje sve slabije i teže ga je promatrati svim osim najvećim teleskopima. ESO-ov VLT je bio ključan u posmatranju ovog asteroida zbog njegove veličine ogledala i vrhunske osetljivosti, kao i odličnog tamnog neba u ESO-ovoj opservatoriji Paranal u Čileu, gde se nalazi teleskop. To ga čini idealnim za praćenje bledih objekata kao što je 2024 YR4 i drugih potencijalno opasnih asteroida.

Nažalost, isto netaknuto tamno nebo Paranala koje je omogućilo ova ključna merenja trenutno je pod prijetnjom industrijskog megaprojekta INNA od strane AES Andesa, podružnice američke elektroenergetske kompanije AES Corporation. Planirano je da projekat pokrije područje slične veličine kao u malom gradu i da se nalazi na najbližoj tački, oko 11 km od VLT-a. Zbog svoje veličine i blizine, INNA bi imala razorne efekte na kvalitet neba u Paranalu, posebno zbog svetlosnog zagađenja iz njegovih industrijskih objekata. Sa svetlijim nebom, teleskopi poput VLT-a će izgubiti sposobnost da otkriju neke od najslabijih kosmičkih ciljeva.

Hainaut upozorava: „Sa tim svetlijim nebom, VLT bi izgubio slabu 2024 YR4 otprilike mesec dana ranije, što bi napravilo veliku razliku u našoj sposobnosti da predvidimo udar i pripremimo mere ublažavanja za zaštitu Zemlje“.

Evropska južna opservatorija (ESO) omogućava naučnicima širom sveta da otkriju tajne Univerzuma za dobrobit svih. Dizajniramo, gradimo i upravljamo opservatorijama svjetske klase na tlu — koje astronomi koriste za rješavanje uzbudljivih pitanja i širenje fascinacije astronomijom — i promoviramo međunarodnu suradnju za astronomiju. Osnovan kao međuvladina organizacija 1962. godine, danas ESO podržava 16 država članica (Austrija, Belgija, Češka, Danska, Francuska, Finska, Njemačka, Irska, Italija, Nizozemska, Poljska, Portugal, Španjolska, Švedska, Švicarska i Ujedinjeno Kraljevstvo), zajedno sa državom domaćinom Čileom i sa Strateškom Australijom kao partnerom. Sedište ESO-a i njegov centar za posetioce i planetarijum, ESO Supernova, nalaze se u blizini Minhena u Nemačkoj, dok je čileanska pustinja Atakama, čudesno mesto sa jedinstvenim uslovima za posmatranje neba, domaćin naših teleskopa. ESO upravlja sa tri lokacije za posmatranje: La Silla, Paranal i Chajnantor. U Paranalu, ESO upravlja veoma velikim teleskopom i njegovim veoma velikim teleskopskim interferometrom, kao i teleskopima za istraživanje kao što je VISTA. Takođe u Paranalu ESO će ugostiti i upravljati Čerenkovljevim teleskopom Jug, najvećom i najosjetljivijom opservatorijom gama zraka na svijetu. Zajedno sa međunarodnim partnerima, ESO upravlja ALMA-om na Chajnantoru, objektu koji posmatra nebo u milimetarskom i submilimetarskom opsegu. U Cerro Armazonesu, u blizini Paranala, gradimo „najveće oko na nebu na svijetu“ — ESO-ov ekstremno veliki teleskop. Iz naših ureda u Santiagu, Čile, podržavamo naše operacije u zemlji i sarađujemo sa čileanskim partnerima i društvom.