Eksplozije zvezda su najčešće povezane sa supernovama i predstavljaju vrlo dramatične trenutke smrti jedne zvezde. Nova posmatranja teleskopom ALMA omogućuju detaljan uvid u događaje tokom eksplozije ali na sasvim drugom kraju životnog veka zvezda, u trenutku njihovog rođenja. Astronomi su uočili ove dramatične trenutke dok su istraživali zvezdani vatromet ostataka tokom rađanja grupe masivnih zvezda naglašavajući pri tome da i proces formiranja zvezda ume da bude veoma buran takođe.
Slika 1. Zvezdani vatromet u molekularnom oblaku OMC – 1 unutar Orionove magline. Izvor slike: http://www.eso.org
Čuvena Orionova maglina u pravcu istoimenog sazvežđa u sebi sadrži zvezdano porodilište tzv. aktivnu oblast formiranja zvezda Orionov molekularni oblak 1 (OMC – 1) i od Zemlje je udaljen 1350 svetlosnih godina. Zvezde se počinju stvarati kada dođe do ugušnjavanja oblaka gasa stotinama puta veće mase od mase našeg Sunca a pod dejstvom sopstvene gravitacije. U najgušćim oblastima počinju da se pale protozvezde i njihovo kretanje je haotično. Vremenom se neke od novoformiranih zvezda počinju kretati ka zajedničkom centru masa gde je najveći uticaj pojedinih velikih protozvezda. To je trenutak koji je odlučujući dali će novoformirana zvezda uspeti da preživi. U protivnom, dolazi do žestoke bliske interakcije unutar zvezdanog porodilišta a rezultat je spektakularni zvezdani vatromet.
Pre nekih 100 hiljada godina došlo je do formiranja nekolicine protozvezda duboko u molekularnom oblaku OMC – 1. Tokom vremena, gravitacija ih je povlačila ka zajedničkom centru masa ubrzavajući ih sve do trenutka kada su se konačno dve od njih međusobno sudarile. Astronomi nisu sigurni dali su se one direktno čeono sudarile ili je došlo do njihovog međusobnog sažimanja ali to je dovelo do moćne erupcije i izbacivanja okolnih bliskih protozvezda i stotine kolosalnih potoka materije u međuzvezdani prostor brzinom od 150 kilometara u sekundi. Procenjeno je da je kataklizmička interakcija dovela do oslobađanja toliko energije koliko Sunce izemituje za 10 miliona godina!
Tim astronoma predvođen Džonom Bajlijem (John Bally, Univerzitet Kolorado, Sjedinjene države) koristeći milimetarski/submilimetarski teleskopski niz ALMA je posmatrala događaje koji su se zbili u srcu magline OMC – 1 u poslenjih 500 godina. Posmatranjem su otkriveni ostaci masivnih zvezda u dramatičnom događaju rađanja zvezda i eksplozije koji izgledom podsećaju na kosmički vatromet gigantskih mlazeva materije koji se prostiru u svim pravcima iz zajedničkog centra.
Očekuje se da je životni vek opisane ekslozije kratak i da su posmatrani ostaci stari svega nekoliko vekova. I pored kratkog životnog veka, ovakvi događaji se verovatno redovni i za posledicu ima da rasturanje početnog oblaka gasa reguliše ukupan broj novoformiranih zvezda unutar nekog gigantskog molekularnog oblaka.
Eksplozivna priroda ostataka unutar OMC – 1 je prvi put uočena Submilimetarskim nizom na Havajima 2009 – te godine. Bajli i njegov tim su inače posmatrali ostatke i u bliskom infracrvenom području Džemini teleskopom (Čile) i otkrili upečatljivu strukturu mlazeva materije i koji se prostiru na dužini od približno jedne svetlosne godine sa jednog svog kraja na drugi kraj.
Novi snimci dobijene teleskopom ALMA omogućuju posmatranje eksplozije u visokoj rezoluciji. Na ovaj način su otkriveni veoma važni detalji kao što je distribucija velikih brzina prateći tragove ugljen – monoksida (CO) unutar mlazeva materije. Navedena posmatranja pomažu astronomima da razumeju prirodu sila koje su dovele do eksplozije kao i na mogući uticaj ovih događaja na formiranje zvezda unutar naše Galaksije.
Izvor teksta: http://www.eso.org
, 
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
