Miloš Gagić, M 51

Prvi teleskopi, ma koliko, u poređenju sa današnjim, jadni bili izvukli su ili su bar znatno doprineli da se čitav svet izvuče iz zatucanosti srednjeg veka (u ono vreme, čitav svet je, sa stanovišta Evropljana bila Evropa). Otvorili su novi pogled na svet, na kosmos. I svaki veći i savršeniji teleskop pomerao je granice saznanja. 

Onda je u svemir otišao Svemirski teleskop Habl – i dao novu, potpuniju sliku svemira. Došao je do samih granica vidljivog dela svemira, pronašao najdalje galaksije i najstarije zvezde, doneo nam je potpunija saznanja o našoj galaksiji i o Sunčevom sistemu.

A sa novim svemirskim teleskopom Džejms Vebom, ovakva istorija se ponavlja. Taj novi teleskop počeo je da obara neke stare zablude, otkriva zbunjujuće podatke o strukturi galaksija, o vansolarnim planetama – a tek je na početku svog radnog veka.

Jedna od razbijenih pogrešnih predstava tiče se forme ranih galaksija. Naučnici su bili uvereni da dobro poznaju oblik prvih galaksija. U ovom zaključku polazili su najviše od fotografija ranih galaksija teleskopa Habl. Na tim fotografijama prve galaksije se vide kao bledunjave tufnice i one svakako ne pokazuju jasnu galaktičku strukturu i formu i naučnici su na osnovu njih zaključili da su diskolike galaksije, dakle one koje poput našeg Mlečnog puta, imaju oblik diska za izraženim kracima, gotovo nemoguće jer su suviše krhke da bi opstale u ranim godinama univerzume kada je bilo mnogo međugalaktičkih sudara nakon kojih nije mogla da se zadrži fina spiralna struktura – ukoliko je ona uopšte postojala. 

E sad na scenu stupa Svemirski teleskop Džejms Veb koji je snimio galaksije ranog univerzuma i to u većoj rezoluciji nego bilo koji prethodni teleskop i na tim snimcima istraživači sa Univerziteta u Mančesteru su uočili obilje galaksija u obliku diska, čak deset puta više nego što se pretpostavljalo da ih ima. 

U nama bliskom kosmičkom okruženju galaksije u obliku diska su uobičajene, ali one su svoj oblik dobile u novije vreme. Zapravo istraživači su verovali da su diskolike galaksije počele da se razvijaju tek nakon nekih šest milijardi godina starosti svemira. 

Pogledajte fotografiju. Na njoh se vide iste galaksije snimljene teleskopom Habl i teleskopom Veb. Nije taško uočiti razliku.

Inače, diskolike galaksije su pogodne za nastanak i razvoj života jer u njihovim kracima postoje debele naslage gasova i prašine, a od tog materijala nastaju planete pa i sam život (ovde na Zemlji).  

 Premea. Earthsky.org