3.2.2024.

Galaksija u kojoj živimo, Mlečni put, je spiralna galaksija i to spiralna galaksija sa prečkom (engl. bar), što znači da se u centru nalazi prečka koju formiraju zvezde. Još uvek mnogo toga ne znamo o strukturi naše galaksije. Prema najboljim dosadašnjim saznanjima, Mlečni put ima prečnik od oko 150.000 do 200.000 svetlosnih godina i debljinu oko 2000 svetlosnih godina i sadrži 100 do 400 milijardi zvezda. Iz njegove prečke u sredini izlaze četiri glavna spiralna kraka sa nepoznatim brojem manjih krakova.

Umetnički prikaz naše galaksije Mlečni put, gledano iz daljine iz pravca sazvežđa Berenikina kosa (Coma Berenices). Sunce je prikazano crvenom tačkom iznad centra galaksije na orbiti od oko 50.000 svetlosnih godina (ly). Nalazi se u manjem kraku Orion-Labud (Orion-Cygnus), označenim sa 2b. Uočava se i velika prečka od zvezda u centru galaksije iz koje izviru dva glavna kraka. U pravcu Strelca (Sagittarius) označena je nama nevidljiva zona zaklonjena prečkom u centru. Izvor: Wikimedia commons

Gde se, unutar ove ogromne spiralne strukture, nalazi naše sunce i njegove planete? Poslednjih decenija napredak istraživanja otkrio je da živimo u relativno malom kraku Mlečnog puta. Nalazimo se na oko 26.000 svetlosnih godina od središta galaksije (oko 1/3 od centra), na unutrašnjoj ivici Orion-Labudovog (Orion-Cygnus) kraka. Taj krak se nalazi između dva glavna kraka, Strelca (Sagittarius) i Perseja (Perseus).

Smatra se da je naš Orion-Labudov krak, koji se naziva i samo Orion krak ili Loklani krak, širok oko 3.500 svetlosnih godina. U početku su astronomi mislili da je dug oko 10.000 svetlosnih godina. Nova studija, objavljena 2016. godine, sugeriše da je dug više od 20.000 svetlosnih godina.

Dijagram na kome su jasnije prikazani najveći kraci Mlečnog puta. Sunce je prikazano iznad centra u kraku Orion-Labud narandžaste boje. Izvor: Wikimedia commons

Astronomi nastavljaju mukotropan posao mapiranja strukture Mlečnog puta, merenjem položaja i rastojanja do mnogih zvezda i oblaka gasa. Udaljenosti se određuju pomoću paralakse, paralelnim merenjima teleskopima na zemlji i u svemiru. Jedan od trenutno operativnih svemirski teleskopa, Gaia, pruža mnoštvo novih informacija koje će bolje otkriti strukturu i veličinu Mlečnog puta. Zahvaljujući teleskopu Gaia krenulo se u trodimenzionalno mapiranje Mlečnog puta.

Astronomi koriste i podatke letilice WISE (Wide-field Infrared Survey Explorer), infracrvenog istraživača širokog polja, u otkrivanju oblika spiralnih krakova Mlečnog puta. Ova ilustracija pokazuje gde su podaci sa letilice WISE otkrili jata mladih zvezda obavijenih prašinom, za koja se zna da se nalaze u spiralnim kracima. Gotovo 100 jata, ovde prikazanih, pronađeno je u kracima Persej, Strelac-Carina i Spoljni (Outer). Sunce se nalazi u manjem kraku, Orion-Labud.

Naš krak Orion je dobio ime po sazvežđu Orion, koje je jedno od najistaknutijih sazvežđa zime severne hemisfere (leta južne hemisfere). Neke od najsjajnijih zvezda i najpoznatiji nebeski objekti ovog sazvežđa (Betelgez, Rigel, zvezde Orionovog pojasa, maglina Orion...) susedi su našem Suncu i smešteni su unutar Orionovog kraka. Zbog toga vidimo toliko svetlih objekata unutar sazvežđa Orion - jer kada ga gledamo, gledamo u naš lokalni spiralni krak.

Izvori: