Veliki pisci naučne fantastike

BUDUĆNOST JE HAOS

Vilijem Barouz (1914-1997) opšte je znan kao guru američkog bitničkog pokreta koji je 1960-tih označio raskid posleratne umetnosti sa dotadašnjim, okoštalim formama koje nisu umele da odgovore na izazove savremenosti. Pobune protiv državne prinude i traganja za egzistencijom koja se ne iscrpljuje u pokoravanju imperativima potrošačke kulture izražene u rok’n’rol muzici, hipi pokretu i progresivnim studentskim pokretima, našle su potvrde i putokaze u delima bitnika. Barouz je svojim ponašanjem, koje je podrazumevalo uživanje teških droga, nekontrolisana ponašanja, putovanja širom sveta, nekomformizam, seksualni liberalizam, sukobe sa policijom i administracijom, potvrđivao sve bitničke postavke a njegovo stvaralaštvo je zaokupljeno mestom pojedinca u savremenom svetom i raspadom starih vrednosti. Obzirom na ovakva interesovanja Barouz je neminovno morao da uđe u okrilje naučne fantastike. Roman “Goli ručak” (1959), koji prati odiseju narkomana kroz Tandžir i mračnu Interzonu, u kojoj se naziru strukture fantazmagorijske totalitarističke organizacije, uvod je u trilogiju naučno fantastičnih romana koju čine “Meka mašina” (1961), “Karta koja je eksplodirala” (1962) i “Nova ekspres” (1964).  U vremenu neodređene budućnost koja je dovoljno bliska sadašnjosti da bi se sagledale sve kontraverze savremenog urbanog života Zapadnog sveta, Zemlja je naseljena čudnim vanzemaljcima a ljudskim društvom vladaju policija misli, perverzni doktori i zli kriminalci; ipak, konačna propast preti od fatalnog verbalnog virusa koji uništava smislenost jezika i misli. Ono što ostane posle virusa je potpuno nova slika stvarnosti. “Karta koja je eksplodirala” vrhunac je Barouzovog eksperimentisanja sa pripovedanjem u rezovima i ponavljanjima, od anegdotskih minijatura, erotskih fantazija do niza bizarnih realnosti; u ovom romanu on razvija ideju o jeziku kao virusu došlom iz svemira koju će kasnije izneti u eseju “Elektronska revolucija”, jednom od temelja kiber-pank pokreta. Završna “Nova ekspres” ne daje razrešenje dotadašnjih zapleta, od međuzvezdanih ratova polova do opstanka čovečanstva; umesto toga pisac ostavlja čitaocima da sami odgovore na postavljena pitanja. Brojni elementi naučne fantastike mogu se naći u pričama iz zbirke “Istrebljivač” (1973). Barouz je 1979.g. napisao roman i scenario za film “Trkač po oštrici” (“Blade Runner” koji ima isto ime kao film Ridlija Skota po romanu Filipa Dika); kugu koja 1999.g. hara Amerikom, podeljenom između raznih bandi, leče ilegalni doktori a medicinskim materijalom iz državnih bolnica snabdevaju ih ‘trkači po oštrici’, progonjeni od bandi i fašističke policije. U romanu “Gradovi crvene noći” (1981) svet ponovo strada od kuge proširene iz napuštenih gradova Gobi pustinje. Oboleli umiru posle mahnitih seksualnih egzibicija a poreklo virusa je nepoznato; usto je došlo do vremenskog poremećaja pa paralelno postoje svetovi budućnosti i oni od pre 300 godina. Ovaj roman je prvi deo “Trilogije Zapadnih zemalja” koju čine i romani “Mesto mrtvih puteva” (1983) i “Zapadne zemlje” (1987). Barouz je u esejima ukazao na iskušenja i zamke sadašnje i buduće Zapadne civilizacije. Mnogi teoretičari osporavali su Barouzovo pripadanje naučnoj fantastici ali će ga kiber-pankeri definitivno priznati kao svog preteču i utemeljitelja. Njegove vizije jedinstvene su u haotičnoj mešavini raznoraznih civilizacijskih elemenata i neočekivanih razrešenja; njegov stil, na momente lirski a potom suvoparano taksativan, odbija da prati linearnost priče, nameće pravila koja zatim krši i traži veliko čitalačko angažovanje. Zbog toga Barouz nije tipični žanrovski pisac već inovator koji ukazuje na dalje puteve razvoja naučne fantastike.