Želio bih ukratko objasniti zanimljivu činjenicu koju sam uočio još 2010. godine i hipotezu koja je proistekla iz analize. Iznad trebinjskog naselja Police, u gornjem dijelu brda Crkvina, desno od puta za kompleks Hercegovačke Gračanice, a istočno od odvojka staze prema austro-ugarskoj utvrdi Strač, vidljivi su kameni zidovi. Ukupno ih je šest (6) lako vidljivih i sedmi koji je prilično razgrađen. Možda postoji i osmi zid uočljiv na krajnjem jugo-istočnom dijelu ovog kompleksa. Na priloženim satelitskim snimcima označeni su brojevima od 1 do 7 (8?).

Radi se o nizu skoro paralelnih ravnih zidova, sastavljenih od slaganog, uglavnom grubog kamena, ponegdje i djelimično obrađenog, različitih dimenzija i težina. Vjerovatno je riječ o starim zdanjima pa je dosta kamena tokom istorije odnešeno za potrebe ograđivanja zemljišnih parcela ili gradnje drugih objekata.

Zid br. 1. je sada zapravo podzidana ravna livada, dimenzija oko 60x15 metara, a u sjevero-istočnom dijelu 20x4 metara. Na sjevero-istočnom vrhu je visine oko 5 metara.

Br. 2, 3, 4. su najbolje vidljivi, pojedinačno sastavljeni kao palisadni kontinuirani zid u dva nivoa dugi oko 50 metara prema jugo-zapadu i širine oko 4 metra. Visine od 0,5 - 2 metra ovisno o podlozi.

Br. 5, 6. su nešto duži od predhodnih (oko 70 metara), ali i slabije očuvani i niži. Br. 5 je visine 0,5 - 1,2 metara, a br.6 (visina 0,2 - 1 metar) ima na krajevima dvije velike gomile, pa postoji mogućnost ili da su gomile izvorni dio objekta, ili da su kasnije građene odnosno nabacane razgradnjom ovog zida, što bi značilo da su zidovi hronološki stariji od gomila. Gomile su iz pred romanskog perioda (1300 - 500 p.n.e.).

Br. 7. je prilično razgrađen i najslabije je uočljiv, nizak i podosta zarastao u grmlje pa je težak pristup.

Možda postoji i br. 8. ali on je sada dio šumske (kozje) staze, mada je taj dio staze podzidan, dakle izgrađen.

1. širina kompleksa zidova od br.1 do br. 8? je oko 600snimak).

1. generalnoj mapi dobijenom kompozicijom satelitskih snimaka, vidi se da izvačproduženih linija usmjerenja zidova od sjevero-istoka prema jugo-zapadu (uzeo sam njih 4), njihova fokusiranost je na Kučino brdu (visoko 567 metara) iznad naselja Aleksine međe, otprilike tačno na položaju objekta stare ''gradine'' koja postoji na vrhu brda.

Na kompjuterskom astronomskom programu uspoređujući usmjerenje ovih zidova, tj. projekcijom ovih linija od pravca orjentacije zidova preko gradine na Kučinom brdu, daje projekciju na nebesku sferu. Približno na tačku položaja Sunca u trenutku zalaska na dan zimskog solsticija. Ovo naravno treba i naučno utvrditi, što nije teško izmjeriti teodolitom na taj datum (svakako uzeti u obzir precesiju). Dakle gledano sa zidova, dobije se prividni položaj zalaska Sunca nadgradinom na dan početka zime 21. decembra kada je Sunce na najnižoj deklinaciji na nebeskoj sferi.

Ovi zidovi nisu dijelovi stambenih objekata, iako naselje Police vjerovatno vuče korjen iz grčke riječi Polis. Niti su torovi za stoku, već astronomski orjentiri religiozne namjene. Nešto slično imamo, ali u kružnom obliku, u Stounhendžu (Stonehenge), monolitnom kompleksu iz neolita (3000 - 2000 p.n.e.) u Engleskoj za kojeg mnogi naučnici vjeruju da je bio religiozni centar obožavatelja Sunca jer je jedan otvor u krugu okrenut prema položaju Sunca na nebu u trenutku početaka ljeta, ljetnjem slosticiju.

Dakle, mišljenja sam, ovi zidovi su zapravo prastara astronomska opservatorija čija je svrha bila tačno određivanje dana zimskog solsticija. Ovo je izuzetno važna vijest za arheologiju i arheoastronomiju, kako u Trebinju tako i šire, jer arheološka astronomska orjentacija odnosno astronomska opservatorija iz tog perioda (prije 3000 godina), dosada nije zabilježena na ovim prostorima. (Arheoastronomija je nauka koja izučava kako su drevni ljudi u prošlosti shvatali pojave na nebu i kakvu su ulogu ove pojave imale u njihovoj kulturi i religiji).

Interesantno je spomenuti otkriće arheologa mr. Đorđa Odavića prije 30-ak godina na zapadnoj padini Kučinog brda iznad naselja Aleksina međa. Radi se o pećini u obliku ljudske glave, odnosno dva velika oka do kojih vodi staza sa kamenim stepenicama. Pećina je ispod ove ''gradine'' na kojoj se prividno sjeku usmjerenja linearnih zidova sa Polica.

Može se sugerisati da su tačno na dan zimskog solsticija, kada je noć najduža, u pećini kao nekom svetilištu vršeni određeni obredi. Možda i uz ljudske žrtve jer ulaz pećine sliči lobanji, znaku smrti. I kod drugih drevnih naroda i kultura poznata je veza između zimskog solsticija, trenutka najduže noći i smrti, ali i ponovnog rođenja, tj. početka produženja trajanja dana, čime simbolično započinje novi ciklus života.