 |
Iz knijige Astronomija na svim talasima, prof. Miroslava Filipovća, uz njegovu ljubaznu dozvolu, objavljujemo poglavlje: |
λir= 700 nm – 1 mm
INFRACRVENA ASTRONOMIJA
i tehnologije njegove registracije
Naša galaksija
Zbog osobine infracrvenog zračenja da mnogo lakše prolazi kroz gas i prašinu od vidljive svetlosti, infracrveni snimci prikazuju strukturu naše galaksije znatno vernije od onih načinjenih u vidljivoj svetlosti. Naša galaksija, Mlečni put oko polovine energije koju izrači odaje u infracrvenoj oblasti spektra.
Mlečni put je spiralna galaksija koja sadrži preko sto milijardi zvezda. Njen prečnik iznosi preko 100.000 svetlosnih godina, a disk sadrži spiralne grane i gustu centralnu koncentraciju zvezda ili tzv. središnju izbočinu. Središte naše galaksije nije vidljivo na optičkim talasnim dužinama jer je zaklonjeno iza brojnih oblaka gasa i prašine. Ipak središte naše galaksije može da se posmatra u infracrvenom delu spektra jer infracrveno zračenje može prodreti kroz gas i prašinu. Galaktičko središte je jedan od najjačih izvora infracrvenog zračenja na nebu. Njegovo infracrveno zračenje intenzivnije je za oko hiljada puta od radio-zračenja. Infracrvenim posmatranjima utvrđeno je da se središte naše galaksije sastoji od zgusnutih zvezda i da zvezde i gasovita materija u blizini samog centra galaksije obilaze oko njega veoma velikim brzinama (verovatno zbog postojanja crne rupe u galaktičkom središtu).
Na donjoj slici prikazan je infracrveni snimak celokupnog neba koga je napravio satelit KOBE (COBE). Svetao pojas na sredini snimka je lik naše galaksije, Mlečnog puta. Tako naša galaksija izgleda posmatrana iz perspektive Sunčevog sistema koji obilazi oko njenog centra. Sunce se nalazi unutar galaktičkog diska na rastojanju od oko 28000 svetlosnih godina od centra galaksije.
Izgled Kosmosa u infracrvenoj oblasti spektra. Snimak je načinjen sa satelita KOBE. Snimak objavljujemo ljubaznošću Michaela Hausera (Space Telecope Institute), COBE/DIRBE Science Team-a i NASA-e.
Druge galaksije
Infracrveno zračenje galaksija potiče uglavnom iz tri izvora: zvezda, međuzvezdanog gasa i prašine. Zračenje sa zvezda najintenzivnije je u bliskoj infracrvenoj oblasti (1–3 mikrona). Atomska i molekulska emisija u međuzvezdanom gasu čini samo nekoliko procenata ukupnog infracrvenog zračenja galaksija. Osnovni izvor infracrvenog zračenja talasnih dužina većih od 3 mikrona jeste termalno zračenje zrnaca prašine zagrejanih zvezdanom svetlošću.
Najsjajnije infracrvene galaksije su obično one koje sadrže mnogo prašine (na primer, u oblastima nastanka zvezda). Pomoću satelita IRAS posmatrano je 20.000 galaksija u infracrvenom delu spektra. Mnoge od ovih galaksija bile su galaksije u kojima je dolazilo do formiranja ogromnog broja novih zvezda i koje su samim tim veoma intenzivni infracrveni izvori. Dalja istraživanja ovih galaksija u infracrvenoj oblasti mogla bi razotkriti šta je uzrok ove zvezdane stihije.
Eliptične galaksije odašilju slabo infracrveno zračenje jer više ne poseduju mnogo gasa i prašine. U spiralnim galaksijama, bogatim prašinom i gasom još uvek se rađaju nove zvezde. Oko polovina ukupne energije koju odašilje tipična spiralna galaksija se emituje u dalekoj infracrvenoj oblasti. Na donjim slikama nalaze se tri galaksije: ISO-v snimak galaksije M83 i snimci galaksija M104 i M51 načinjenih sa 2MASS.
Ponekad se galaksije, od kojih svaka sadrži na milijarde zvezda, međusobno sudaraju. Ti sudari dovode do otpočinjanja procesa formiranja zvezda u ovim galaksijama tako što uzrokuju sabijanja gasnih i prašinastih oblaka do tačke kada počinju da se sažimaju pod dejstvom sopstvene gravitacije. Zbog velike brzine formiranja novih zvezda, galaksije bogate gasom koje se nalaze u sudaru emituju veoma intenzivno infracrveno zračenje.
Među zvezdama
Često se misli da su ogromna prostranstva između zvezda potpuno prazna. Ipak, to nije baš sasvim tačno. Veliki deo ovog međuzvezdanog prostora ispunjen je gasom (uglavnom vodonikom i helijumom), sitnim komadićima čvrste materije i prašine (sastavljene uglavnom od ugljenika, silicijuma i kiseonika). Na nekim mestima međuzvezdana materija ima jako veliku gustinu, sačinjavajući magline. U ostalim područjima gustina gasa i prašine je veoma mala. Na infracrvenom snimku vidi se raspored gasa i prašine duž galaktičke ravni u našoj galaksiji. Takođe, na snimku se lako uočavaju regioni gušćeg gasa i prašine, a i gotovo potpuno prazna područja.
Penast izgled Mlečnog puta. Objavljivanje omogućili autori:
W. Waller i F. Varosi (GSFC), IRAS, SkyView, NASA).
Međuzvezdana materija zrači veoma intenzivno u infracrvenom području spektra. Veliki deo ovog međuzvezdanog gasa i prašine potiče od bivših zvezda koje su ili eksplodirale (supernove) ili odbacile svoje spoljašnje slojeve, vraćajući materiju u međuzvezdani prostor. Od ove odbačene materije nastaju nove zvezde. Često se gas i prašina u međuzvezdanom prostoru mogu registrovati isključivo u infracrvenoj oblasti. Korišćenjem infracrvenih detektora astronomi uspevaju da steknu uvid u sastav i strukturu, u optičkoj oblasti veoma često nevidljivih, oblaka gasa i prašine. Infracrvenim posmatranjima otkriveni su i mnogi novi složeni međuzvezdani molekuli.
Iznenađenje je izazvalo otkriće IRAS-a da je kosmički prostor ispunjen finim prašinastim pramenovima koji se ne mogu videti u optičkom delu spektra. Ove prašinaste tvorevine nazvane su infracrvenim cirusima jer podsećaju na oblake ciruse u Zemljinoj atmosferi. Infracrveni cirusi su veoma hladni (temperatura im je od 15 do 30 Kelvina) te zato mogu biti primećeni samo u infracrvenom dijapazonu. Njihova temperatura je takva jer zvezdana svetlost samo neznatno zagreva čestice prašine. ISO satelit je posebno dobro opremljen za detaljno izučavanje međuzvezdane materije. Astronomi upotrebljavaju ISO satelit za otkrivanje emisionih spektralnih linija međuzvezdane vodene pare u okviru različitih izvora uključujući i oblasti nastanka novih zvezda, planetarne magline i bliske zvezde. ISO je takođe otkrio i prisustvo čvrstog cijanovodonika u oblacima prašine oko novonastalih zvezda.
Masa koja nedostaje – braon patuljci?
Na kretanje zvezda i galaksija utiče i materija koja još uvek nije registrovana ni u jednoj oblasti spektra. Veći deo ove nevidljive tamne materije, koju astronomi nazivaju još i masom koja nedostaje, mogla bi biti skoncentrisana i u tzv. braon patuljcima, objektima čija masa iznosi između dve mase Jupitera i kritične mase potrebne za otpočinjanje nuklearnih reakcija u zvezdama (0.08 Sunčevih masa). Braon patuljci su, možemo reći, nesuđene zvezde u čijim jezgrima nije postojala gustina materije potrebna za otpočinjanje nuklearne fuzije. Pretvaranje vodonika u helijum nuklearnom fuzijom koje se odvija u zvezdanim jezgrima osnovi je proces oslobađanja energije u zvezdama. Da bi ovakav proces otpočeo neophodna je krajnje velika gustina materije u jezgru zvezde.
Druga komponenta tamne materije mogla bi biti istrošena jezgra mrtvih zvezda. Većina zvezda se, verovatno, kada potroši svoje nuklearno gorivo, hladi do stepena kada prestaje emitovanje vidljive svetlosti koju je moguće opaziti optičkim teleskopima.
Najveća nada u otkrivanju tamne materije polaže se na posmatranja pomoću infracrvenih satelita. Otkriće objekata koji sačinjavaju tamnu materiju stvorilo bi astronomima bolju sliku o sudbini Vasione. Vasiona se trenutno širi zahvaljujući velikom prasku. Ako je njena masa dovoljno velika smatra se da bi se širenje moglo usporiti i u određenom momentu moglo bi nastupiti sažimanje. Ovakva predstava navodi na pomisao da je moguće da Vasiona prolazi kroz beskonačan ciklus naizmeničnih širenja i skupljanja sa uvek novim velikim praskovima koji nastupaju svaki put kada se okonča sažimanje. U slučaju da masa ne dostiže određenu kritičnu vrednost širenje će se nastaviti u nedogled. Konačnu sudbinu Kosmosa možemo znati samo ako dobro procenimo masu koja je u njemu sadržana. Traganje za masom koja nedostaje sigurno će biti ključno u odgovoru na ovo pitanje.
Rani svemir
U infracrvenoj oblasti spektra moguće je prikupiti informacije o Kosmosu, onakvom kakav je izgledao u davnoj prošlosti i izučavati rani razvoj galaksija. Iako se svetlost prostire ogromnom brzinom (približno 300.000 km/s) Kosmos je tako neverovatno prostran da je svetlosti potrebno i na milijarde godina da bi stigla do nas. Što dublje zaronimo u kosmičko prostranstvo to smo više zašli u njegovu prošlost. Na primer, svetlosti je potrebno oko 8,3 minuta da stigne sa Sunca do nas, tako da Sunce vidimo uvek onakvo kakvo je izgledalo 8,3 minute pre momenta posmatranja. Ako je velika erupcija na Suncu otpočela upravo u ovom momentu, ona neće moći biti viđena tokom narednih 8,3 minuta. Svetlosti sa najbliže zvezde posle Sunca potrebno je oko 4,1 godine da stigne do nas, a svetlosti iz središta naše galaksije oko 28.000 godina.
Na milijarde drugih galaksija nalazi se na rastojanjima od nekoliko stotina hiljada pa do nekoliko milijardi svetlosnih godina. Veliki prasak je imao za posledicu širenje Kosmosa i međusobno udaljavanje većine galaksija. Ustanovljeno je da se sve udaljene galaksije udaljavaju i to tim brže što se nalaze na većem međusobnom rastojanju. Ovo udaljavanje dovodi do već ranije pomenutog pomaka svih spektralnih linija u spektru tih galaksija ka većim talasnim dužinama tj. prema crvenom delu spektra. Kod galaksija koje se nalaze na velikim rastojanjima, te zato imaju i veliki crveni pomak, ceo ultraljubičasti i vidljivi deo spektra pomeren je u infracrveni. Ovo znači da infracrvenim posmatranjima možemo prikupiti veliki broj podataka o ultraljubičastom i vidljivom spektru veoma mladih, udaljenih galaksija.
Godine 1965., radioastronomi Arno Penzijas (Arno Penzias) i Robert Vilson (Robert Wilson) otkrili su zračenje koje je ostalo od velikog praska. Ovo zračenje sa maksimalnom temperaturom od približno 3 Kelvina dopire iz svih pravaca u prostoru. Astronomi su pretpostavljali da je ovo zračenje imalo mnogo veću temperaturu u prošlosti i da se ponašalo kao zračenje crnog tela (idealno crno telo apsorbuje svo zračenje koje dospeva na njegovu površinu). Da bi se ovo tvrđenje dokazalo, bili su potrebni dodatni podaci. 1975. godine infracrvenim posmatranjima izvršenim sa balona dokazano je da kosmičko pozadinsko zračenje ne odstupa od karakteristične krive za zračenje crnog tela.
Dodatna proučavanja kosmičkog pozadinskog zračenja izvršena su uz pomoć satelita KOBE (COBE) lansiranog 1989. godine. KOBE-ovim posmatranjima utvrđeno je da kosmičko pozadinsko zračenje nije potpuno ujednačeno u temperaturi u svim pravcima već da su male razlike ipak prisutne. Ova male neravnomernosti u temperaturi mogu poticati od nejednake gustine ranog svemira što je moglo biti uzrok nastanka struktura na velikim skalama.
Istraživanjima u infracrvenoj oblasti takođe je pronađena i moguća protogalaksija (galaksija u procesu nastanka) udaljena više od 13.7 milijardi svetlosnih godina od Zemlje. Ovaj objekat koji nosi oznaku IRAS 10214+4724, mogao bi biti prostran oblak vodonika u sažimanju u kome novorođene zvezde tek što su počele da sjaje. On se nalazi veoma blizu granice posmatranog svemira i vreme koje je potrebno svetlosti da sa ovog objekta stigne do nas blisko je ukupnoj starosti Kosmosa. Protogalaksije nam daju uvid u eru samog početka života galaksija.
Sadašnji i budući infracrveni projekti
Zahvaljujući ubrzanom napretku u razvoju tehnologije infracrvenih detektora, adaptivne optike vezane za posmatranja sa Zemlje i posvećenosti ustanova za kosmička istraživanja kao što su NASA, ESA i ISAS infracrvenim misijama, budućnost infracrvene astronomije je zaista blistava. Tokom ove decenije infracrvena astronomija bi trebalo da nam podari uzbudljiva otkrića novih planeta oko obližnjih zvezda, da nam pokaže kako su nastale planete, zvezde i galaksije i da nam obezbedi još mnogo važnih činjenica o ranom svemiru, braon patuljcima, kvazarima i međuzvezdanoj materiji. Ovde je dat sažet spisak skorašnjih, trenutno aktivnih i budućih infracrvenih misija.
DENIS – DEep Infrared Survey of the Southern Sky
(http://cdsweb. u-strasbg. fr/denis. html)
Trajanje: od 1996. do 2001. godine.
Opis: Pregled južnog neba sa Zemlje u bliskom infracrvenom području spektra pomoću metarskog ESO teleskopa u La Sili (La Silla), Čile.
Ciljevi: Pregled celokupnog južnog neba u tri dijapazona (2 u bliskoj infracrvenoj oblasti i u jednoj vidljivog dela spektra). U ovom projektu obezbeđeni su podaci o oblastima nastanka zvezda, galaktičkoj izbočini, galaksijama na malim galaktičkim širinama, hladnim zvezdama, braon patuljcima i mladim zvezdama.
Talasne dužine na kojima se vrše posmatranja: 2 infracrvena pojasa (J i K) na 1.25 i 2.16 mikrona i jedan optički na 0.8 mikrona.
2MASS The 2 Micron All Sky Survey
(http://www.ipac.caltech.edu/2mass/)
Početak: Prva posmatranja (severna hemisfera) u aprilu 1997, (južna hemisfera) u martu 1998. godine. Trajanje: 3.5 godine.
Opis: Visoko i ujednačeno digitalno snimanje u cilju pregleda celog neba korišćenjem dva teleskopa na Zemlji: na Maunt Hopkinsu (Mt. Hopkins), Arizona za posmatranje severnog neba i na Cerro Tololo-u, Čile za posmatranje južnog neba.
Ciljevi: Dobijanje:
1) Kataloga koji sadrži visoko precizne astrometrijske i fotometrijske informacije o približno 300 miliona nerazlučenih izvora.
2) Kataloga koji sadrži informacije o položajima, fotometrijskim i osnovnim morfološkim karakteristikama oko milion nerazlučenih izvora pretežno galaksija.
3) Atlasa približno snimaka dimenzija 8.5 sa 17 lučnih minuta koje se sastoje od jednosekundnih piksela i kojima je pokriveno celo nebo u tri bliska infracrvena pojasa.
Ključni naučni ciljevi obuhvataju utvrđivanje strukture Mlečnog Puta velikih razmera i lokalne Vasione, izvršavanje tačnog popisa zvezda u Sunčevom susedstvu i otkrivanje braon patuljaka u aktivnim galaktičkim jezgrima.
Talasne dužine posmatranja: J H i Ks pojasevi sa sredinom na 1.25, 1.65 i 2.17 µm.
NICMOS Near Infrared Camera and Multi-Object Spectrometer
(http://nicmosis.as.arizona.edu:8000/NICMOS_HOLD.html)
Početak misije: Priključena Hablovom svemirskom teleskopu februara 1997. godine.
Opis: Sistem za detekciju infracrvenog zračenja se sastoji od 3 kamere i 3 spektrometra.
Ciljevi: Obezbeđivanje spektara i snimaka visoke rezolucije određenih oblasti Kosmosa u bliskom infracrvenom dijapazonu.
Talasne dužine: od 0.8 do 2.5 µm.
SOFIA The Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy
(http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_59AR.html)
Početak misije: Misija je planirana za 2007. godinu.
Opis: SOFIA, združeni projekat NASA-e i Nemačke kosmičke agencije predstavljaće teleskop za optičku, infracrvenu i submilimetarsku oblast spektra postavljen u avion Boeing 747. Projektovan kao zamena za veoma uspešnu Kojper avionsku opservatoriju (Kuiper Airborne Observatory) teleskop SOFIA će biti najveći avionski teleskop u svetu.
Ciljevi: Nalazeći se na visinama između 41.000 i 45.000 stopa, SOFIA će vršiti infracrvena posmatranja visoko iznad najvećeg dela atmosfere koja apsorbuje infracrveno zračenje i pokrivaće ceo pojas infracrvenih talasnih dužina. SOFIA će se koristiti za proučavanje međuzvezdanih oblaka, nastanka zvezda i planeta, aktivnosti u središtu Mlečnog Puta, a takođe i za istraživanje sastava planeta i kometa unutar Sunčevog sistema. Kao što je bio slučaj i sa Kojper opservatorijom, profesorima i studentima biće omogućeno da lete sa SOFIA-om i tako obogate svoje znanje o infracrvenoj astronomiji.
Talasne dužine: Cela infracrvena oblast.
Interferometar Keck
(http://science.nasa.gov/missions/keck/)
Početak misije: 2000. godina.
Opis: Projekat Kek (Keck) interferometar obuhvata interferometrijski sistem koji se sastoji od dva Kek teleskopa blizanca i četiri manja teleskopa. Kombinacija ovih teleskopa ima istu razdvojnu moć kao jedan 85-metarski teleskop. Kek interferometar je deo NASA-inog programa Origins. Na Kek interferometru koristi se adaptivna optika za uklanjanje štetnih efekata atmosferske turbulencije.
Ciljevi: Registrovanje planeta oko obližnjih zvezda u infracrvenom području. U vidljivoj oblasti spektra svetlost zvezde je na milione puta intenzivnija od svetlosti planete. Svetlost planete pokrivena je sjajem njoj bliske zvezde. U infracrvenoj oblasti gde se nalazi maksimum sjaja planeta, intenzitet svetlosti zvezde je znatno umanjen te je zato moguće planetu detektovati u infracrvenom delu spektra.
Talasne dužine: od 1.6 do 10 µm.
Spitzer (ili originalno – SIRTF (the Space Infrared Telescope Facility))
(http://www.spitzer.caltech.edu/)
Početak misije: 25 August 2003. Trajanje: od 2.5 do 5 godina.
Opis: Spitzer je još jedna NASA-ina velika opservatorija u Kosmosu. Sastoji se od 0.85-metarskog teleskopa, kamere, spektrografa i fotometra. Spitzer je mnogo osetljivija od ranijih infracrvenih opservatorija i istraživa Kosmos u širem opsegu infracrvenih talasnih dužina. Ciljevi: Spitzer misija koncentriše svoj rad na prikupljanje podataka o diskovima protoplanetarnih i planetarnih ostataka, braon patuljcima, superplanetama, ultrasjajnim galaksijama, aktivnim galaktičkim jezgrima, kao i o ranom svemiru. Spitzer se takođe koristi za proučavanje spoljašnjeg Sunčevog sistema, ranih faza u nastanku zvezda i porekla hemijskih elemenata. Pošto je IC zračenje uglavnom termičke prirode, teleskopi moraju biti ohlađeni do blizu apsolutne nule (-273°C). Glavni razlog za uvođenje ovog hlađenja je da i sami teleskopi imaju svoje malo termičko zračenje koje ne bi smelo da se „pomeša“ sa izvornim nebeskim termičkim zračenjem. Takođe, IC teleskop mora biti dobro zaštićen od Sunčevog zračenja. Da bi se sve ovo ispunilo Spitzer na sebi “nosi” Sunčani zaštitnik (solar shield) koji je zajedno sa teleskopom lansiran u specijalnu dizajniranu orbitu u kojoj je Spitzer uvek zaklonjen u Zemljinoj sencite te ga tako Sunce nikada „nevidi“. Ovakav revolucionarni dizajn značajno produžuje život cele misije a zbog neuporedivo manje potrebe za “antifriz” supstancama i cena misije je nekoliko puta manja od predhodnih.
Spitzer ST
Spitzer će biti poslednja misija u Nasinom programu Velike opservatorije – porodice četiri orbitirajuće opservatorije od kojih svaka posmatra univerzum u različitoj vrsti svetlosti (vidljivoj, gama-zračnoj, X-zračnoj i infracrvenoj). Druge misije u tom programu su Hablov svemirski teleskop, Komptonova gama-zračna opservatorija i Čandrina X-zračna opservatorija. Spitzer je takođe deo Nasinog programa za „Astronomical Search for Origins Program“ (Astronomska istraživanja o poreklu) koji je dizajniran da nas snabde informacijama koje će pomoći da razumemo naše kosmičke korene i kako se galaksije, zvezde i planete razvijaju i formiraju.
Talasne dužine: od 3.5 do 180 µm.
ASTRO-F ili IRIS (Infrared Imaging Surveyor)
(http://science.nasa.gov/missions/iris/)
Početak misije: Uspešno lansirana misija 2006. godine. Trajanje: godinu i po dana.
Opis: Novo predloženo ime za ovaj satelit je AKARI sto u prevodu sa Japanskog označava „svetlost“. AKARI je infracrvena kosmička misija Japanske kosmičke agencije ISAS. Poseduje kameru za snimanje u bliskoj i srednjoj infracrvenoj oblasti spektra, a takođe i skener za daleku infracrvenu oblast.
Ciljevi: AKARI se koristiti za istraživanje nastanka i razvoja galaksija, nastanka zvezda, međuzvezdane materije i planetarnih sistema oko drugih zvezda.
Talasne dužine: od 2 do 25 µm i od 50 do 200 µm.
NGST (The Next Generation Space Telescope)
Početak: Planira se da misija otpočne 2008. godine.
Opis: NGST je infracrvena kosmička misija koja je sastavni deo NASA-inog Origins programa.
Ciljevi: NGST će imati krajnje dobru osetljivost i rezoluciju, obezbeđujući najbolji mogući pogled na nebo u bliskoj i srednjoj infracrvenoj oblasti. NGST će se koristiti za istraživanje ranog Kosmosa i nastanka galaksija, zvezda i planeta.
Talasne dužine: od 0.5 do 20 µm.
TPF (The Terrestrial Planet Finder)
(http://www.terrestrial-planet-finder.com/)
Početak misije: Lansiranje se planira za posle 2011. godinu. Trajanje: 6 godina.
Opis: TPF je zamišljen kao interferometar sa dugom bazom u Kosmosu i deo je NASA-inog Origins programa. Interferometar predstavlja grupu teleskopa međusobno povezanih duž baze (osnove). Prikupljanjem podataka pomoću nekoliko teleskopa povezanih na ovaj način mogu se vršiti veoma precizna merenja.
Ciljevi: Rad TPF-a biće skoncentrisan na otkrivanje Zemlji sličnih planeta (malih stenovitih planeta kao što su Merkur, Venera, Zemlja i Mars) izvan Sunčevog sistema. Proučavanjem spektralnih linija u bliskoj infracrvenoj oblasti astronomi takođe mogu detektovati razne molekule koji mogu ukazivati na to kolika je sličnost ovih planeta sa Zemljom. Druga dugotrajna NASA-ina dugotrajna kosmička misija odnosi se na interferometar za daleku infracrvenu oblast koji će pokrivati one infracrvene talasne dužine koje nisu obuhvaćene TPF misijom. Zadatak ove još uvek neimenovane misije biće istraživanje najranijih i najhladnijih faza nastanka zvezdanih i planetarnih diskova.
Talasne dužine: od 7 do 20 µm (najbolji opseg za traganje za zemljolikim planetama).
FIRST (The Far InfraRed and Submillimetre Telescope)
(http://sci.esa.int/science-e/www/area/index.cfm?fareaid=16)
Početak misije: Lansiranje se planira za 2007. godinu. Trajanje: 3 godine.
Opis: FIRST je infracrvena misija koja bi trebalo da obuhvata daleki infracrveni i submilimetarski dijapazon spektra predložena od strane ESA-e (Evropske svemirske agencije). Ona je deo ESA-inog naučnog programa Horizon 2000.
Ciljevi: Pomoću FIRST-a će se vršiti spektroskopska i fotometrijska merenja u širokom pojasu infracrvenih talasnih dužina. Trenutni planovi se odnose na spajanje ove misije sa drugom ESA-inom misijom pod nazivom PLANCK. FIRST će biti korišćen za proučavanje nastanka galaksija, međuzvezdane materije, nastanka zvezda kao i atmosfera kometa i planeta.
Talasne dužine: od 80 do 670 µm.
PLANCK
(http://www.rssd.esa.int/index.php?project=Planck)
Početak misije: Planira se za 2007. godinu.
Opis: PLANCK je takođe misija koja obuhvata istraživanja u dalekom infracrvenom i submilimetarskom dijapazonu spektra koju je predložila Evropska svemirska agencija (ESA). Takođe je deo programa Horizon 2000.
Ciljevi: PLANCK će istraživati neravnomernost intenziteta zaostalog kosmičkog pozadinskog zračenja u različitim pravcima po čitavom nebu sa izvanrednom rezolucijom i osetljivošću.
Talasne dužine: od 350 do 10.000 mikrona.
Darwin (space infrared interferometer project)
(http://www.esa.int/esaSC/120382_index_0_m.html)
Početak misije: posle 2009. godine.
Opis: Darwin je jedna od predloženih infracrvenih interferometarskih kosmičkih misija Evropske svemirske agencije (ESA).
Ciljevi: Osnovni cilj misije Darwin je traganje za planetama nalik Zemlji u okolinama obližnjih zvezda kao i traganje za znacima života na ovim planetama proučavanjem infracrvenih spektralnih linija njihovih atmosfera. Darwin će takođe biti korišćen za sve vrste infracrvenih posmatranja. Darwin interferometar će se sastojati od 6 teleskopa postavljenih duž baze od 91.4 metra (100 jardi) i kružiće oko Sunca u prostoru između orbita Marsa i Jupitera, iza pojasa zodijakalne prašine koja emituje infracrveno zračenje na talasnim dužinama koje se koriste u potrazi za planetama.
Talasne dužine: Opseg još uvek nije tačno definisan, ali će svakako biti u bliskoj infracrvenoj oblasti.
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
