Herbig–Haro object (HST)

Magline su oblaci gasa i prašine u međuzvezdanom prostoru. Sastoje se od vodonika, helijuma i mešavine ostalih gasova. Postoji nekoliko tipova maglina: molekularni oblaci (takođe poznati kao HII područja jer su uglavnom od vodonika), tamne magline, ostaci supernovih i planetarne magline. 

U našoj galaksiji postoji velik broj maglina, ali njih ima i u drugim galaksijama.

TIPOVI

HII područja i tamne magline su područja gde nastaju zvezde. One su sačinjene pretežno od vodonika i helijuma, sa tragovima ostalih gasova i nešto prašine. Nalaze se u većini slučajeva u spiralnim kracima Mlečnog puta. 

Sunčev sistem je rođen u jednom takvom području pre oko 4,6 milijardi godina. Najpoznatiji molekularni oblak je Orlonova maglina, zatim maglina Eta Carinae, maglina Eagle, Tarantula u Velikom Magelanovom oblaku, Konjska glava i Lagoon. Većina ovih maglina se kupa u svetlosti sopstvenih zvezda.

Ostaci supernovih su ostaci nakon gigantskih eksplozija masivnih zvezda koje tako završavaju svoj život. 

Ti šireći oblaci gasa i prašine sa neutronskom zvezdom ili čak crnom rupom u središtu su konačna prebivališta zvezde. Najpoznatiji tip ovakve magline je maglina Krab (ili Kraba). Eksplozija supernove od koje je nastala ova maglina je zasijala na nebu 1054. godine. U njenom središtu je pulsar, brzo rotirajuća neutronska zvezda od koje se širi od nje odbačeni materijal nakon eksplozije.

Planetarne magline su ostaci zvezda poput Sunca. Sastoje se od oblaka gase i prašine koji okružuje zvezdu patuljka. Najpoznatija planetarna maglina je maglina Ring u Liri. Tu je zvezda slična Suncu nežno otpustila svoju spoljnu atmosferu. Tako se formirao prsten koji sija od zračenja blistavog belog patuljka – nekadašnje suncolike zvezde.

ČUVENE MAGLINE

Maglina Orion, foto A. Vukićević

Maglina Orion je deo ogromnog međuzvezdanog oblaka Orion Molecular Cloud Complex. Nalazi se na oko 1500 svetlosnih godina daleko od nas u pravcu sazvežđa Orion. Njene kataloške oznake su i M42 i NGC 1976. Prostire se na 24 svetlosne godine u prostoru i sadrži stotine novorođenih zvezda i braon patuljaka. Naći ćemo je ispod Orionovog pojasa (tri upadljive zvezde koje predstavljaju pojas zamišljenog lika lovca Oriona).  U središtu magline nalazi se otvoreno jato zvezda, po svom rasporedu nazvano Trapezoid (Trapezium Cluster). Njega je otkrio Galileo Galilej 4. februara 1617. 

Konjska glava, A. Vukićević

Eagle

Maglina Konjska glava (Barnard 33) takođe je deo Orion Molecular Cloud Complex. To je tamna je maglina, a vidimo je zahvaljujući zračenju obližnjih mladih zvezda iza nje.  Kako te zvezde rastu, postepeno usisavaju oblak – sve dok on ne nestane.

Maglina Orao, poznata i kao M16. To je mesto područja zvezda skrivenih unutar džinovskih stubova gasa i prašine. Novorođene zvezde izjedaju oblak i na kraju će i čitava maglina nestati pošto radijacija novih zvezda uništava gas i prašinu. Ova raskošna regija nalazi se oko 7000 svetlosnih godina od nas u sazvežđu Serpens. Proteže se na više od stotinu svetlosnih godina u prostoru i sadrži hiljade zvezda u, i među svojim stubovima. 

M1

Rakova maglina (M1, maglina Kraba) je ostatak supernove. Nastala je kada je zvezda 10 ili 11 puta veća od Sunčeve mase eksplodirala kao supernova. Tom prilikom zvezda je u međuzvezdani prostor izbacila ogromne mase svog materijala. Nakon eksplozije od velike i masivne zvezde ostala je samo mala, neutronska zvezda. Ona se obrne 30 puta u sekundi. Nalazi se na oko 6500 svetlosnih godina od Zemlje u pravcu sazvežđa Bik.

Eskimo

Eskimo maglina je planetarna maglina nastala kada je zvezda sa masom sličnom Sunčevoj počela da odbacila svoju spoljnu atmosferu pre nekih 10.000 godina. Tom prilikom se formirao dvostruki talas oblaka koji podseća na lice Eskima pa joj otuda naziv. Za nekoliko desetina hiljada godina, svi gasovi i prašina u ovoj magli raspršiće se u svemir, ostavljajući iza sebe samo hladnu belu patuljastu zvezdu.

ČINJENICE

- Većina maglina sadrži zvezde i ostala pripadajuća tela uključujući gasove, prašinu i složene molekule. 

- Kako zvezde umiru i gube materijale u svemiru, njihovi se gasovi i prašina mešaju sa oblacima gasa, stvarajući složene magline. 

- Magline su uvek u pokretu, iako ih na slikama vidimo nepokretne. Oblaci se mešaju što dovodi do stvaranja magnetna polja. 

- Postoji nekoliko vrsta molekularnih oblaka: tamne magline, emisione magline i refleksivne maglin. Emisione blistaju zbog zagrevanja gasova. Refleksivne su one kod kojih prašina odbija svetlost okolnih zvezda.

- Naše Sunce i planete formirali su se u maglini pre nekih 4,6 milijardi godina. 

- Magline postoje i u drugim galaksijama. Astronomi su ih primetili u svim spiralama kao i u obližnjim Magelanovim oblacima.

Izvori: Space Facts, Wikipedia,