Primjerci fosila faune i flore sa nalazišta na području Trebinja pronađeni krajem 2019. godine. Prema Osnovnoj geološkoj karti SFRJ 1:100.000, sedimenti nalazišta su sa prelaza iz donje u gornju epohu rane krede, stadija barema u apt, prije oko 125 miliona godina. Ipak sudeći po nađenim fosilima, vjerovatnije su to (mišljenje može biti pogrešno) 10-ak miliona godina mlađi sedimenti, sa kraja stadija apta, prije oko 115 miliona godina kada je ovo šire područje bilo arhipelag mnogih malih ostrva u zapadnom dijelu okeana Tetis.

Fosili su iz tanko slojevitih sedimenata bijelog krečnjaka i sivo-crnog škriljevca. Škriljevac je često veoma tankih, krtkih i lako lomljivih laminacija, oštrih poput žileta. Poneki tanko lisnati, skoro crni slojevi škriljevca mirišu na kerogen (očvrsla nafta) i kratko vrijeme gore kada se zapale.

Fosili morske faune

Pronađeni su maleni fosili morskih životinja (faune) koje su ovdje davno živjele u plitkoj laguni suptropskog ostrva sa ograničenim pristupom otvorenom moru i malom količinom kiseonika na dnu što je sprečavalo strvinare da konzumiraju uginula tijela, koja su kasnije brzo pokrivena finim sedimentnim nanosima i s vremenom okamenjena.

Nađene su ribice, fragmenti i otisci malih ribica u kamenu. Kod nekih se uočava kristalasta krljušt. Fosili ribica pripadaju porodicama riba piknodontida (Pycnodontidae - čestozubice, uskog i diskoidnog oblika tijela) i vjerovatno amida (Amiidae). Jedan sitni fosil kičme više sliči kičmi jegulje nego klasične ribe. Nađen je fosil sitnog škampa.

Fosili ostrvske flore

Pronađeni su maleni fosili dijelića biljaka koje su vjetrovi ili kišne bujice sa ostrva nanijele u plitku lagunu. Dijelići malih grančica i sitnog lišća, sjemenki, šišarki – male vrste izumrlih grmolikih četinara jer tada još nije bilo cvijeća i trava koje su se pojavile mnogo kasnije.

Ovakvi fosili nastali procesom kompresije i karbonizacije uglavnom su tanki filmovi, lako se oštete i s vremenom gube uočljivost ako nisu konzervisani.

Izumrle foraminifere

Pored fosila male faune i flore, na tankim pločicama bijelog krečnjaka nađeni su fosili gustih kolonija sitnih foraminifera. Jedna pločica ima fosilni otisak male ribe vrste piknodontida koja je nekad pokrivala foraminifere. Neobično je da se na istom nalazištu nalaze fosili foraminifera sa fosilima morske faune i kopnene flore, jer foraminifere su uglavnom živjele na dubljem morskom dnu, a ribe uz obalu ostrva na dubini dokle dopire svjetlost Sunca (fotična zona).

Mogućnosti zaostalosti

Fosili su pronađeni pri površini i vjerovatno ih ima mnogo ako se dublje kopa, ali za to trebaju veći i teži alati (i mašine) nego što su čekić, dlijeto i nož. Tanki sedimenti ovakvog nastanka, sastava i sadržaja makro fosila, vjerovatno su bogati mikrofosilima. Ipak za opširna istraživanja potrebna je naučna paleontološka institucija i opremljena laboratorija, a kako profesionalna institucija te vrste u Republici Srpskoj ne postoji, sve je u rukama i glavama amatera.

Informisani amater paleontolog sa dugogodišnjim terenskim iskustvom i otkrićem mnogih nalazišta, može biti naučni entitet i autoritet iznad kvazi-naučnih državnih institucija. Pod uvjetom da ima tu ''sreću'' da živi u naučno-tehnološki zaostaloj društvenoj sredini. Na Zapadu (i Dalekom istoku) to nije moguće.

Pogledajte kompletan album fotografija iz ovog članka (28 fotografija)