U eri informatičkih otkrića i svakodnevnog razvoja kompjuterske tehnologije, osvrt na istorijski značaj Alana Turinga deluje kao naučni scenario za „Prohujalo sa vihorom“. Ipak, ovo ime privlači pažnju, ne samo zbog incidentne ličnosti koja ga je nosila, već i zbog trenutnih poteza britanske vlasti koji su probudili interesovanje javnosti za slučaj ovog zaboravljeng i osramoćenog genija.
 |
|
| Spomenik Alenu Tjuringu |
Alan Turing (23. 06. 1912. – 07.06.1954.) se rodio, živeo i umro u godinama ratne oluje, postkonfliktne konsolidacije Evrope i diplomatskih tenzija. Kao briljijantan britanski matematičar i logičar, okušao se i u pionirskim poduhvatima kompjuterske nauke, pa se može smatrati osnivačem algoritma kao i njegove primene u teoretskom generisanju funkcije mašine koja će kasnije biti determinisana i nama poznata kao računar, ali je imao uticaja i na postavljanje temelja za dalja istraživanja veštačke inteligencije.
Nakon izuzetnog uspeha na matičnom Cambridge University, u domenu kvantne mehanike, bio je primljen na doktorske studije na Princeton University, USA, gde je dalje usavršavao kombinatoriku, algebru i teoriju brojeva, da bi se potom vratio u UK i pridružio britanskom Centru za razbijanje kodova i preuzeo i vodio jedinicu HUT 8, specijalizovanu i usmerenu na otkrivanje i čitanje kodiranih poruka i informacija koje su poticale od nemačke vojnomornaričke flote. S obzirom na činjenicu da su Nemci imali prilično razrađenu i usavršenu tehniku za odašiljanje i primanje kriptovanih poruka, saveznici su raspolagali jednom dobrom, ali opet ne tako efikasnom metodom za razbijanje šifri, koju su još pre rata poljski naučnici pokušavali da nadograde. Ipak, tokom rata je postalo i više nego izvesno da je neophodna nova i savremena metoda koja bi mogla da se uhvati u koštac sa već poznatom nemačkom preciznošću. Nemačka mašina je bila specifična jer je koristila tehniku sa tri valjka i kontaktnom tablom sa prekidačima. Funkcionisala je po principu supstitucije znakova, mapirajući i aritmetički algoritam, čime se uvećava broj mogućih kombinacija za dekodiranje. Između 1939.i 1940, nadahnuti naučnik i već iskusni kriptolog Alan Turing, zajedno sa svojim kolegom Gordon Welchman-om, dizajnirao je i pokrenuo potpuno novu mašinu i nov sistem za čitanje kodiranih poruka, poznatiju kao BRITANSKA BOMBA. Cilj ove i ovakve bombe je bio da presretne i očita svaku kriptovanu razmenu informacija, na najbrži mogući način i naravno u korist savezničke borbe na Atlantiku. Turingova mašina se pokazala kao veoma precizna i detaljna, tehnološki maksimalno definisana i apsolutno primenljiva na „Enigma“ mašinama, u svim podešavanjima i otkrivanjima položaja rotora i elektronskih kola. Ovaj britanski korak napred, u odnosu na Nemce, imao je i praktični rezultat. Dešifrovanje položaja neprijateljskih podmornica na Atlantiku, kao i strateških planova i koknretnih logističkih poduhvata koji su bili osujećeni, čime je pobeda savezničke alijanse bila izvesna, a životi hiljade ljudi spašeni. Naravno, ne može se tvrditi da je za ovu pobedu zaslužan samo jedan čovek, ali se može zaključiti da je blistavi um jednog naučnika poveo tim u ono što se zove put pobede.
Nakon vihora rata i uobličavanja onoga što je od Evrope ostalo, Alan Turing odlučuje da se posveti izučavanju veštačke inteligencije na teoretskom nivou jer je oduvek verovao u činjenicu da mašine mogu da misle jer je, kako je tvrdio, i sam čovek vrsta mašine koja je podvrgnuta uticajima. U tada sumornom i sivom Machester-u, uključuje se u projekat BEBA, koji se bavi konstrukcijom računara ACE (Automatic Computer Engine), kao i mogućim dimenzijama njihove upotrebe i dizajna. Iz današnje perspektive, njegov rad u ovom domenu deluje kao arheološka prošlost, ali je tih godina predstavljala veliki iskorak čovečanstva u hladne odaje tehnologije koja čeka da bude otkrivena i korišćena.
U senci njegovog opšteg uspeha u nauci i uopšte položaja koji je imao u javnosti, njegova emotivna strana je oduvek bila vešto skrivana, mada on nikada nije zaboravio svoju prvu zabranjenu i nedozvoljenu ljubav iz 30-ih, mladića Christopher Morkom-a, sa kojim je spoznao čari homoseksualne ljubavi, koja je, u imperiji kakva je Britanija bila tada, neprihvatljiva. Godinama kasnije, intelektualac, mislilac i istraživač širokih razmera, kakav je Alan Turing, sledeći svoju strast i porive najinitimnijih predela svoje duse, upušta se u strasnu vezu sa mladićem koji ga pretvara u žrtvu obmane i ocene. Kako bi to sprečio, pun neke nade u novostvoreno, ali opet staro i konzervativno britansko društvo, Turing će se požaliti policiji ali kraljevski Sud je njegov greh smatrao neoprostivim i strogo kažnjivim i Alan Turing je svoju naivnost platio kaznom koja je podrazumevala hemijsku kastraciju hormonskim injekcijama estrogena. Nakon javne osramoćenosti, izgubio je svaki naučni ponos kao i kredibilitet i povukao se u senke svoje patnje. Okrenuo se filozofiji, matematičkoj biologiji i psihologiji. Bio je, jednostavno, od nih ljudi koji imaju ideje i koji za njih izgaraju. Ipak, sam je izgoreo. Počinio je samoubistvo 07. juna 1954., tako što je konzumirao jabuku sa cijanidom i ostavio je samo jedan silogizam :“
Turing veruje da mašine mogu da misle
Turing leže sa muškarcima
Prema tome mašine ne mogu da misle“
Alan Turing je bio izuzetan naučnik koji je dao veliki doprinos ne samo u savezničkoj borbi tokom Drugog svetskog rata, već i u nauci koja je imala za cilj dobrobit celog čovečanstva. Njegovi radovi su korišćeni kao stalni izvor ideja, dok su njegove teoretske pretpostavke poslužile generacijama novih istraživača u pozicioniranju i rešavanju gorućih naučnih problema. Nažalost, dugi niz godina, ostao je upamćen kao Alan Turing koji je bio homoseksualne prirode, u mraku britanske mržnje prema svemu što je tada imalo primesu homoseksualnog. Socijalni aktivisti kao i istraživači otvorenog uma su decenijama nastojali da povrate slavu i sjaj Alana Turinga, makar u posthumnom maniru, ali je to bilo moguće tek decembra 2013. godine, kada je kontraverzni kriptolog dobio kraljevsko pomilovanje, nakon zahteva upućenog od strane ministra pravde, Chris Grayling-a, koji i sam veruje da je ovaj blistavi um bio žrtva neke stare i tamne Britanije. Konkretan predlog za Turingovo pomilovanje je potekao godinu dana ranije od lorda Sherkey-a, liberalno nastrojenog i svesnog priličnog broja ljudi koji traže kraljevsko pomilovanje za naučnika kakav je Alan Turing. Uporedo sa svim ovim, mediji su izneli u javnost neverovatne uspehe koje je Turing imao u sofisticiranju obaveštajnog rada britanskih službi, kao i uopšte u formulisanju uticaja u nauci koji je obezbedio Velikoj Britaniji. Oduševljenje istim sada ide toliko daleko, da je Hollywood najavio ekranizaciju njegovog života, u filmu The Imitation Game, koji se očekuje naredne godine.
Nezavisno od toga, da li neko ima liberalni ili konzervativni pristup pitanjima homoseksualizma, kao i da li društvo isti odobrava ili ne odobrava, nauka i naučnici moraju biti iznad toga. Oni menjaju svet, kao što je i Alan Turing promenio svet svih nas, samo jednom od svojih rešenih enigmi.
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
